Debuut Theatergezelschap HKK Onsenoort op Openpodiumfestival OpTreden
Dat HKK Onsenoort van alle markten thuis is, bleek weer eens tijdens de zomeravonden van 2 en 3 juni 2023 in Hedikhuizen, waar dit jaar het zestiende Openpodiumfestival van Heusden plaatsvond. Tijdens dit festival geven bekende en onbekende muzikanten, zangers, dansers, dichters, schrijvers en toneelspelers (die een link hebben met Heusden) een voorstelling op de mooiste en sfeervolste plekjes in één van de kernen van de gemeente, waar honderden bezoekers kunnen worden ontvangen. Deze lopen dan van de ene ‘geheime locatie’ naar de andere, voor nieuwe verrassingen.
De gemeentelijke culturele stichting OpTrede had dit jaar o.a. Heemkundekring Onsenoort uitgedaagd om een voorstelling te verzorgen. Die handschoen heeft de HKK samen met Het Heesbeens Toneel opgepakt. En hoe!
Zij brachten een hilarische eenakter ten tonele over het jaar 1862, toen het fort van Hedikhuizen in aanbouw was: een militair weermiddel ter bescherming van de Hedikhuizense Sluis tegen buitenlandse indringers. Koning Willem III zelf zal de bouw komen inspecteren. Een historische gebeurtenis in ons heem, verweven met de vaderlandse en Europese geschiedenis. Lering en vermaak tegelijk!.
De HKK-leden onder de toeschouwers zagen  op een uitgezochte locatie met uitzicht op het Fort tot hun verrassing burgemeester Machiel van Hooft van Hedikhuizen op het podium verschijnen… in de persoon van hun eigen voorzitter Adrie Verboord. Met zijn ‘hoge zijje’, zijn regenteske welbespraaktheid en dito zelfvoldane houding was hij een naturelle 19de-eeuwer. Hij pakte het probleem van de nog ontbrekende bewaking van het fort  – een omissie die de gouverneur des konings, jonkheer Bosch van Drakestein, hem heftig verweet – voortvarend aan. Luidkeels ondersteund door een verdacht hedendaags ogende adjudant zette hij een rekrutering onder het publiek op touw.  En dat bracht een aantal hilarische liefhebbers op het podium. Een kandidaat die afgewezen werd, een buitengewoon inventieve boer met helaas maar één arm werd briljant vertolkt door de redacteur van HKK’s nieuwsbulletin, Toon Groot. Een militant dametje, rechtstreeks opgemarcheerd  vanuit het hooiland, maakte de cirkel van het stuk rond: de bewaakster van het fort was gevonden! Een symbolische knipoog naar het nu, vanuit een tijd dat de Vrouwenbeweging nog in diepe sluimering lag.
Driewerf hoera voor de HKK!

EDUCATIECOMMISSIE HKK  actief op Bendefestijn 2023 op Mariënkroon
Voor de eerste keer werd het festival van de Stichting Bende van de Witte Veer in Nieuwkuijk op 3 en 4 juni georganiseerd op het landgoed van Abdij Mariënkroon, zeer vertrouwd terrein voor onze Heemkundekring Onsenoort, vernoemd naar het voormalige kasteel op deze plek.
Voor het eerst ook leverde de HKK Educatiewerkgroep hieraan een bijdrage, die enorm in de smaak bleek te vallen bij vooral de jongste bezoekers. Zij mochten onder de vakkundige leiding van vrijwilligers van de HKK aan de slag met leer, sisal en tin. Bert van Keulen leerde ze sierlijke buideltjes en stoere polsbanden maken van leer uit de Langstraat en Johan van den Ossenblok bracht ze de beginselen van het touwslagersvak bij. Trots dartelden de kids – opmerkelijk veel van hen van buiten Brabant – met hun eerlijk verworven buit rond tussen al het geboefte dat al of niet aan terechtstelling of schandpaal was ontsnapt en dat ook tussen de theateracts volmaakt in de rol bleef van bendelid, landloper, bedelmonnik of veldwachter. Die hadden de jonkies heel wat interessants te melden over de ruige tijden van drie eeuwen geleden. Ook verder op het  ‘Ambachtenveld’ keken kinderen gefascineerd toe bij werkzaamheden als die van de spinster, de pottenbakker en vooral de smid: het vuur kon ze – bij alle hitte van de zon – niet hoog genoeg oplaaien. En die zon zelf mochten ze van ‘dichtbij’ maar goed beschermd door filters bekijken door de telescoop van sterrenkundige en HKK-vrijwilliger Willem Schot. Het universum was ook te bewonderen in de stand met ruimte-atlassen waar René Esser van de Werkgroep Sterrenkunde van de HKK op zijn post was. Een ander HKK-lid, John Schellekens , die zijn sporen heeft verdiend als amateurarcheoloog die heel wat vondsten op het kasteelterrein heeft gedaan, beheerde de koele ‘Schervenschuur’ waar jong en oud even bijkwam met een ijsje dat ze in het ‘Bizarre Bende Bos’ hadden gescoord, terwijl ze keken naar de resten van alledaagse gebruiksvoorwerpen uit de achttiende eeuw en luisterden naar de verhalen erbij.Met ander ‘ouwerwets’ maar nog steeds actueel keukengerei – stampers en pollepels – mocht iedereen ook muzikaal aan de slag: bij de show van HHK-lid en ‘meest ouwerwetse boerin van Vlijmen’, Marie van de Middelhaai. Ze liet haar publiek – van deftige, gekostumeerde dames uit het oude Heusden tot aanvankelijk wat onwennige jongeren van nu – de ritmische begeleiding verzorgen en het refrein meezingen van haar Petozzi cantate: over de kwaliteiten van bekende en vergeten  stamppotten… en dat smaakte naar meer.
Volgend jaar weer een Bendefeest met heemkundebijdragen: zelfde tijd, zelfde plaats en zelfde enthousiasme? Graag!

Marie van de Middelhaai geridderd op Koningsdag 2023
Vlijmens meest ouderwetse boerin, Marie van de Middelhaai alias Marja Kivits, is – op gepaste afstand – door koning Willem-Alexander tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau geslagen.

Marie kreeg deze hoge onderscheiding vanwege het bijzondere karakter van haar vrijwilligerswerk dat tot doel heeft haar historische boerderij in stand te houden en zoveel mogelijk mensen te informeren over het 19^de-eeuwse boerenleven in ons heem. Ze doet daartoe al 20 jaar mee aan de landelijke Open Monumentendagen door haar prachtige boerderij uit 1650 die in 1890 luxe is verbouwd en sindsdien nauwelijks meer is veranderd op die dagen gratis voor publiek open te stellen. Ook geeft zij op verzoek aan groepen of groepjes rondleidingen in haar ‘levende museumboerderijke’ en haar ‘groene biotoop’.
Ze treedt binnen en buiten de gemeente op met liedjes en verhalen van vroeger, in dialect en zijzelf in vol ornaat: de dagelijkse Brabantse boerendracht van toen met daarbij – voor bijzondere gelegenheden- de prachtige (antieke) Vlijmense muts. Ook de bewoners van huize De Herbergier bezorgt ze fijne uurtjes door hen met haar liedjes en meegebrachte ouderwetse spullen terug te voeren naar een tijd die hun vertrouwder is dan de dag van vandaag. Haar wekelijkse columns over oude tradities en gewoonten schrijft ze ook in dialect, met leerzame voetnoten.
Zo draagt ze op heel eigen wijze bij aan de groei van het cultuurhistorisch besef van de inwoners van ons heem. Het belang van haar bijdrage aan het behoud van immaterieel cultuurhistorisch erfgoed overstijgt ook de gemeentegrenzen. Met haar jarenlange, op wetenschappelijke wijze aangepakte onderzoek naar de dialecten van Vlijmen, Haarsteeg en Nieuwkuijk heeft ze ook de Nederlandse taalwetenschap een dienst bewezen. Haar cultuurhistorische dialectwoordenboek, een uitgave van de HHK Onsenoort en een standaardwerk van ‘gewicht’ zou behalve een ridderorde ook een eredoctoraat verdienen!

Lintjes Regen voor onze HKK Onsenoort-leden
– Marja Kivits (alias Marie van de Middelhaai) uit Vlijmen (61 jaar)
Ridder in de Orde van Oranje Nassau
– Jeroen van den Bosch uit Vlijmen (54 Jaar)
Lid in de Orde van Oranje Nassau
– Ton van Dijk uit Drunen (80 Jaar)
Lid in de orde van Oranje Nassau
Meer informatie staat in het Plekbord extra van april 2023.

Geke van de Merwe -Wouters :  Winkeliers van weleer aan het woord
Op 14 april 2023 presenteerde Geke van de Merwe onder zeer grote belangstelling,  waaronder bijna alle geïnterviewden, de burgemeester en het bestuur van de HKK,  in De Open Hof te Heusden haar nieuwste boek. Hierin heeft de auteur, een ervaren journaliste (voor o.a. het Brabants Dagblad en het Nieuwsblad voor het Land van Heusden en Altena) en een kenner van de historie van ons heem (ze schreef o.m. over de Stadhuisramp van Heusden) een vijftigtal ondernemers en hun familie aan het woord gelaten. Winkeliers die al vanaf ca. 1950 adverteerden en grotendeels tussen 1970 en 2010 actief waren in alle kernen van de gemeente Heusden.

Kruideniers, bakkers, slagers, kappers, bloemisten, juweliers, drogisten en boekverkopers; vis-, tabaks-, zuivel-, groente-, meubel-, schoenen-, kleding-, lederwaren-, rijwiel-, manufacturenhandelaren; eigenaars van supermarkten, verf- en behangzaken, sanitair winkels, fotostudio’s, warenhuizen, dierenwinkels, huishoudelijke artikelen-, speelgoed- en geschenkwinkels; zaken voor elektrotechniek en materialen…De zeer diverse ‘middenstand’ van weleer.
Oorzaak van de verdwijning van de typische dorpswinkel was het oprukken van de grote winkelcentra met vestigingen van landelijke winkelketens en mega supermarkten omdat mensen per auto hun boodschappen konden gaan doen.

De auteur is op zoek gegaan naar de geschiedenis van de mensen achter deze ‘winkels van vroeger’. Zij heeft de verhalen over hun successen en tegenslagen, hun trots en hun zorgen en de verbondenheid met hun klanten opgetekend uit hun eigen mond of die van hun naasten. Een feest der herkenning voor bewoners van de kernen van toen en een boek dat die herinneringen levend kan houden voor de jongere generaties. Ook een heerlijk leesbaar boek van een auteur die zelf zegt: “Schrijven is mijn levenspassie: mensen ontmoeten , de verdieping zoeken en schilderen met taal”. Hopelijk is het niet haar laatste publicatie, al kondigde de schrijfster het wel zo aan.

Geke van de Merwe-Wouters, Winkeliers van weleer aan het woord. Uitgegeven door HKK Onsenoort 2023, ca. 250 blz., harde kaft, is te verkrijgen in de webwinkel van de HKK en de vaste verkooppunten: Zin in boeken te Heusden, Sikkers in Drunen en Het ijs-en taartmoment in Vlijmen.

Een nieuwe homebase voor onze heemkundekring
Vanaf 14 april 2023 heeft de HKK Onsenoort een nieuwe thuisbasis gevonden in de Bibliotheek Vlijmen. Op die dag tekenden het bestuur van de heemkundekring en de directeur van de Vlijmense bibliotheek het huurcontract. De HKK heeft daarmee haar oude nest in de toren van abdij  Mariënkroon in Nieuwkuijk verlaten en houdt haar vergaderingen vanaf half mei in wat vroeger de ‘jongerenhoek’ was van de bibliotheek. Die plek wordt nu ook de inloopplaats voor  leden op de donderdagochtend. De Werkgroep Sterrenkunde Heusden die vanaf haar oprichting  vijf jaar geleden haar basis had op het terrein van Mariënkroon is inmiddels gestart met haar bijeenkomsten in de bibliotheek.  De heemkundekring wordt met deze verhuizing een stuk ‘zichtbaarder’, om te beginnen voor de bezoekers van de bibliotheek. En de bibliotheek zal er een nieuw publiek door gaan aantrekken.
Toch een grote stap: van een indrukwekkend oud gebouw in het groene hart van ons heem, waar de Paters Cisterciënzers 75 jaar geleden de HKK Onsenoort hebben opgericht naar een eigentijds cultureel trefpunt in het dorp. Gaat daarmee geen vleugje magie verloren? Zullen de leden geen heimwee krijgen naar de krakende planken van de heemkamer waarin zij na de restauratie van de monumentale toren in de jaren ’90 een eigen ruimte mochten inrichten? Hopelijk maar ook  zeer waarschijnlijk niet. Het thuisgevoel in de toren werd immers de laatste decennia wel versterkt door diverse, goed bezochte exposities van archeologische vondsten in de omgeving van de abdij, maar is geleidelijk aan ook losgelaten in het proces van de groeiende activiteiten door het hele heemgebied heen. Activiteiten die de bekendheid van de HKK Onsenoort zeer ten goede zijn gekomen.

Dialectcafé Langstraat
De lokale dialecten vormen voor HKK Onsenoort een belangrijke pijler onder haar werkgebied. De grote variatie binnen een regio en zelfs al binnen één gemeente maakt het onderzoek ervan verrassend en boeiend.  Zelfs in kernen die naaste buren zijn, blijken zowel de klank- als de betekenisverschillen soms opvallend. Als wij als liefhebbers zowel overeenkomsten als verschillen binnen ons eigen kleine dialectgebied nader onder de loep nemen, proberen we die ook graag te duiden. Met de hulp van experts, professionele of amateurtaalkundigen, kunnen we soms een verklaring vinden voor de oorzaak van die variaties. Lukt dat dan is dit de kers op de taart!

Maar nog leuker is het om daarbij ook eens bij de buren wat verderop te kijken, beter gezegd: te luisteren. De hele Langstraat is immers één grote dialectfamilie. In de Langstraat is daartoe zelfs een stichting opgericht: Stichting Langstraats in Woord en Beeld. Het logo van de stichting toont de Langstraat met alle daarin gelegen kernen. De stichting is voortgekomen uit de groep mensen die heeft samengewerkt aan de totstandkoming van het dialectboek ‘Wollukse Proat’. Dit was weer de vrucht van hun eerste project – dat inmiddels alweer jaren loopt – een tweewekelijkse dialectcolumn met bijpassende afbeelding in de lokale weekbladen van de Langstraat.

Onlangs is er een nieuw project van start gegaan: het Dialectcafé, georganiseerd door HKK Onsenoort, met bijdragen uit de meeste kernen van het streektaalgebied. De eerste bijeenkomst werd op 14 maart in Drunen gehouden. Tijdens deze avond vermaakten taal-en heemkundigen het publiek met hun in dialect vertelde herinneringen, liedjes, gedichten en weetjes terwijl het publiek op zijn beurt nuttige toelichting gaf bij vragen die werden gesteld. Want het werd al gauw duidelijk dat niet alleen de uitspraak van klanken in de Langstraat heel wat variaties kent maar dat ook alledaagse woorden en uitdrukkingen van de ene kern totaal onbekend waren in een andere – en dat binnen een straal van een kilometer of vijftien!

Het plan is om het Dialectcafé twee of drie keer per jaar te organiseren op steeds wisselende locaties. Van het eerste Dialectcafé heeft René Esser een filmopname gemaakt die te zien is op zijn YouTube kanaal: Esser Studio 71. Inmiddels wordt ook al gewerkt aan de opzet van een Dialect Revue, die mogelijk in 2024 een aantal keren kan worden opgevoerd in theater De Leest in Waalwijk.

Opnieuw digitaal ‘de paden op, de lanen in ’ met Bert van Opzeeland
Na het succes van zijn digitale publicatie over de zandpaden in de gemeente Heusden neemt de auteur ons mee op een tocht door de waterrijke omgeving van zijn geboortedorp in:
Vlijmen. Grote Kerk, Vlijmense Dijk en Heidijk. Bewoners, wetenswaardigheden en een stukje familiegeschiedenis.
Van Opzeeland presenteert hierin oude en nieuwe foto’s, her en der bijeen gesprokkelde verhalen en een stukje eigen familiegeschiedenis, aangevuld met historische informatie en andere boeiende weetjes over de plek waar hij als een echte polderjongen heeft rondgestruind. Zijn jeugdervaringen en later uitgebreide onderzoek hebben hem een schat
aan kennis opgeleverd, niet alleen over de natuur en de eerste bewoners van deze kant van Vlijmen maar bijvoorbeeld ook over de ruilverkaveling, de verbindingen met ‘s-Hertogenbosch, het ‘hoogwatermanagement’ van deze grote buur en de (plannen tot) gebiedsontwikkeling in de Oostelijke Langstraat.
De experts van onze Heemkundekring en talrijke andere organisaties hebben van zijn onderzoek geprofiteerd. Maar elke lezer kan genieten van zijn smakelijke, interessante en voor veel Vlijmenaren herkenbare verhalen.
Het voordeel van een digitale uitgave is dat er bestaand filmmateriaal in opgenomen kan worden, zoals in dit geval de originele of bewerkte filmpjes van René Esser. De best mogelijke illustraties!

U kunt dit tweede boek van Bert van Opzeeland bestellen op onze website www.hkkonsenoort.nl . Klik op webwinkel en daarna op digitale boeken. Klik de het boek aan en deponeer het in de winkelwagen. De afrekening is dit keer heel speciaal: u mag zelf bepalen wat u ervoor wilt betalen! De opbrengst komt ten goede aan het werk van Heemkundekring Onsenoort.
Dat is dus wat ze een win-win situatie noemen! Van harte aanbevolen.

GEMEENTELIJKE EREPENNING voor HKK Onsenoort
Tijdens de bruisende avond van 26 november ’22  waarop bestuur, vrijwilligers, leden en speciale genodigden in een geweldige sfeer afscheid namen van een geslaagd jubileumjaar waarin het 75-jarig bestaan van de heemkundekring werd herdacht, kreeg de HKK Onsenoort een paar bijzondere pluimen op zijn hoed.
De koepelorganisatie van de heemkundeverenigingen in Brabant, Brabants Heem, reikte de traditionele prijs van verdienste uit  – een beeldje van zijn oprichter Pastoor Binck – zoals aan alle aangesloten verenigingen die 75 worden. Maar dit keer ging die uitreiking met de hoogste lof gepaard: De HKK werd geprezen als een partner die respect afdwingt, niet alleen door zijn grootte maar vooral ook omdat hij zo actief en vernieuwend is.
Verrassender nog was het loflied van burgemeester Willemijn van Hees. Zij prees het initiatief van de heemkundekring om van het jubileum geen intern feestje te maken maar een jaar lang bijzondere evenementen te organiseren voor de eigen leden (800!) en alle inwoners van de gemeente Heusden. Daarbij lag het accent op de lokale geschiedenis (zoals bijvoorbeeld in de projecten ‘heemkamertjes’ en het ’historisch plaatjesboek’) waardoor naast de trouwe supporters ook een nieuw en breed publiek van geïnteresseerden werd aangetrokken.
Zij toonde zich ook bijzonder tevreden over de vruchtbare samenwerking tussen de gemeente en de heemkundekring en concludeerde: “De heemkundekring maakt zich op bijzondere wijze verdienstelijk voor onze gemeenschap”. Daarop reikte zij aan voorzitter Adrie Verboord de Gemeentelijke Erepenning uit, een ereprijs die in Heusden is ingesteld in 2008 om hen te belonen die zich op een uitzonderlijke manier voor de gemeenschap hebben ingezet. (Zie voor een verslag van deze slotavond Plèkbord nr. 11, van dec. ’22.)

Historisch plaatjesboek digitaal in de webwinkel
Het verzamelboek ‘Gemeente Heusden- meer dan 25 jaar historie’ dat in het jubileumjaar 2022 een tophit was en zeker een collector’s item zal worden, is nu ook digitaal gegaan.
Als u de vreugde van het plaatjesruilen heeft gemist maar alsnog wilt genieten van een belangrijk stuk Heusdense historie in beeld (en tekst) , download het boek dan gratis in onze webwinkel.

De Route van de Kunst in 2023
Alle (semi)professionele kunstenaars uit Drunen, Vlijmen, Nieuwkuijk, Elshout, Haarsteeg en Giersbergen die zich in november 2022 hebben aangemeld voor deelname zullen hun werk exposeren tijdens de vijftiende editie van de Route van de Kunst (RvdK).  Omdat deze editie een bijzonder tintje heeft vanwege het derde lustrum van de RvdK zijn dit keer ook deelnemers uitgenodigd uit de andere kernen van Heusden en zelfs van buiten de gemeente. Voorwaarde was dat ook zij een interessante bijdrage konden leveren.
Het worden ongetwijfeld mooie pinksterdagen voor kunstenaars en liefhebbers!

De Lokale Heemkamertjes samengevat in een schitterend Beeldverslag
Heemkundekring Onsenoort vierde in 2022 haar 75-jarig bestaan. In ieder kwartaal vond er een activiteit plaats.
Vele honderden bezoekers waren aanwezig bij een of meerdere heemkamertjes. Fotograaf Ad Hartjes heeft als actief lid van de heemkundekring alle heemkamertjes bezocht en er een boeiend beeldverslag van gemaakt.  Het geeft een mooi beeld van twee weekenden bijzondere Heusdense historie.

Uitbreiding website met collectie monumenten
Op dit moment wordt er gewerkt aan het plaatsen van beeldmateriaal en documenten in een digitaal archief bij Brabant Cloud van Erfgoed Brabant. Het deel wat al voor de leden en het publiek beschikbaar is, is het resultaat van de Werkgroep Monumenten. Deze werkgroep heeft de afgelopen 1½ jaar bijna 500 Rijks,- Gemeente- en “Onsenoort”-monumenten beschreven en gefotografeerd.
De collectie kan worden bekeken via een nieuwe pagina onder de knop “Archief / Beeldmateriaal & Monumenten” op onze eigen website waarbij je via menu’s aan de zijkant heel snel een bepaalde groep kunt selecteren. Als je een monument selecteert (uitgebreide PDF-weergave), komt er in veel gevallen extra tekst beschikbaar.

Historisch Heusden in 100 verhalen
Dit boek is een bundeling van honderd verhalen die Bart Beaard vanaf april 2020 samenstelde en die merendeels gepubliceerd zijn in Weekblad Heusden.
Het boek gaat over bedevaarten en over een conservenfabriek. Over kunstenaars en over een waarzegster. Er komen bierbrouwers voorbij, koekenbakkers en oorlogshelden. Maar ook natuurgebieden, kerken, fabrieken en boerderijen. Alles met één gemene deler: het boek bestrijkt alle kernen van de voormalige gemeenten Drunen, Heusden en Vlijmen, ofwel het werkgebied van de Heemkundekring Onsenoort.
Klik hier om de flyer te lezen en/of kijk in de webwinkel voor de bestelinformatie.

Van Uithof naar Natuurpoort
Giersbergen, een Brabants gehucht uit 1244
In een nieuw boek beschrijft Kees van den Oord voor het eerst de schilderijen, de foto’s, de sport, de recreatie, het landschap en de flora en fauna in en rond Giersbergen. De voormalige middeleeuwse uithof is veranderd in een druk bezochte natuurpoort voor wandelaars, fietsers en ruiters die genieten van de groene oase tussen Tilburg, Waalwijk en ’s-Hertogenbosch.
Klik hier om de flyer te lezen en/of kijk in de webshop voor de bestelinformatie.

HKK en Brabant Cloud
Lees meer over het digitaal archief van de Heemkundekring op deze website: Erfgoed Brabant / Brabant Cloud

Middelhaai_woordenboek

HKKO_Nieuws_juli